Edebi Metin Nasıl Okunur? Edebi Metin Nedir?

Edebi metin nedir, edebi metinin okuma metodolojisi vardır. Her şeyin kendine has bir yöntemi olduğu gibi, edebiyatta da metinleri okurken izlememiz gereken yollar vardır lâkin önce bu kavramın tanımına bakılmalıdır.

 Edebî Metin Nedir?

 İnsanın kendini anlatma ihtiyacı olarak doğan dil, edebiyatın yegâne aracıdır. Duyguları, izlenimleri ve fikirleri okurlara aktarmak için yazılan eserlere ‘ edebî metin ‘ denir. Bir edebî metinde anlatımı zenginleştirmek için başvurulan nice yollar vardır; aliterasyon, mecaz-ı mussel ve istiare gibi pek çok söz sanatı bunun yanında da düşünceyi yükseltmek, okura düşüncenin direkt harika bir biçimde aktarılmasını desteklemek için de düşünceyi geliştirme yolları kullanılır.

 Edebî Metinlerin Alt Türleri Var mıdır?

 Elbette ki vardır. Edebiyat dediğimizde, ilk olarak ne olursa olsun göz ardı edemeyeceğimiz bir şey vardır o da ‘ sembolizm’ dir. Sembolizm her ne kadar bir edebî akım, bir yazın ekolü olsa da, edebî metinler daima okura gerçek dünyaya ait bir mesaj, bir önerme sunmayı çeşitli sembollerle gerçekleştirmişlerdir.

Okuyucuya, realite( gerçekliğin kendisi) ya da (aktarılan mesaj) yine o realiteye ilişkin paralel sembollerle iletilir ki bu metot en çok şiirde kullanılır, romanların yanı sıra. Örneğin, bir gemi ve üstünde gittiği deniz; aslında, tabut (yani daha genellersek ölüm) ve deniz de sonsuzluktur.

 Edebî Metinler Neden Bir Okuma Metoduna Bağlılar?

 Birçok okurun göz ardı ettiği, merakına kapılıp esere sordukları yanlış bir soru var: ‘Neden?’ Bu, tipik bir gazeteci sorusudur. Ya da eğer soruyu sorduğumuz metin, bir edebiyat tarihine veya edebî bir kişiliğin hayatı üzerine olsaydı bu soru direkt doğru bir soru olurdu. Fakat edebî metin okurken sormamız gereken soru ‘ Nasıl?’ olmalıdır. ‘Yazar, aşk acısını nasıl anlatmış? ‘ ya da ‘ Şair bu eserinde sosyal adaleti nasıl eleştirmiş?’ gibi. Edebî eseri okurken tavrımız bir edebiyat eleştirmeni gibi olmalı, bir gazeteci ya da tarihçi gibi değil. Bu ilk kuraldır.

 Edebî Metin Okuma Metotları Nelerdir?

 * Sorumuz ‘ NASIL?’ olmalıdır.

 * Okuduğumuz metnin türünü ( roman, öykü, günlük) net olarak belirlemeliyiz.

 * Metindeki bakış açısını ( olayların kimin ağzından anlatıldığını) bulmalıyız. Birinci tekil kişi mi anlatmış yoksa Üçüncü Tekil Kişi mi?

 * Metnin angajmanını bulmalıyız. ( Angajman bu bağlamda yazarın metin aracılığıyla ne anlatmak istediğidir.)

 * Eleştirellik ve şüphecilikle yaklaşılmalıdır.

 * Metnin daha doğru bir analizi için genel kültür bilgisine sahip olmanız önemlidir. Bazı metinler hatta birçoğu tarihsel ya da günümüz olaylarıyla ilintilidir.

 * Metindeki zaman- mekân – olay zincirine bakarak o metin hakkında büyük bir ipucuna sahip oluruz. Bu zincir birliğinin birbirlerine bağlı ve uyumlu olmadığı eserler genellikle bir savaş sonrası edebiyatı olur.

Bu savaş sonrası metinlerinde de kullanılan teknikler; bilinç akışı, gönderme, iç çözümleme, zamandan zamana atlayış ( geriye dönüş, ileriye gidiş ya da hiç alakasız zamanlara sıçrayış) olur. Bu ipuçları o edebî metin ekseninde bize yarar sağlar.

Edebi Metinler Hakkında

 Edebî metinler dolayısıyla yine edebî kişilikler tarafından bize kalmış şaheserler, yazınsal mimarîlerdir. Tıpkı bir mimarî alanında, bir binayı araştırırken ya da yorumlarken o dönemin siyasî, sosyal, teorik yapısını ve mimarının da ideolojisini işin içine katmak gerekiyorsa, edebî metinler için de aynısı göz ününde bulundurulmalıdır.

Bu yazılarımıza göz at!

Tanzimat Dönemi

Edebi Akımlar

7 Güzel Adam