Edebiyatta İlk Sözlükler

Edebiyatta ilk sözlükler nelerdir? Sözcükler, bir veya birden fazla dilin söz varlığı hakkında bilgiler sunmak amacıyla çeşitli ilke ve metotlara göre hazırlanmış çalışmalardır. İlk sözlükler, Bu çalışmalar köklü bir geçmişe dayanmaktadır. Sözcük kelimesinin eş anlamı ” kelimeler ” dir

Günümüz Türkçesinde “ sözlük “ kelimesi yerine “ lügat “ veya “ kamus “ kelimeleri kullanılmıştır. Bunun nedenleri harf değişikliğiyle beraber kelimelerin yerine yenisinin almasıdır.

Divanü Lügati’t Türk

1072-1074 yılları aralığında Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. Türk dilinin ilk sözlüğü olarak bilinmektedir. Arap kesimine Türkçe öğretmek ve Türkçenin de oldukça gelişmiş bir dil olduğunu kanıtlamak amacıyla yazılmıştır.

Yazar; Kaşgarlı Mahmut

Yazılış Tarihi; 1072 – 1074

Buradaki yazımızdan ” Birinci Dönem Tanzimat Edebiyatının Özelliklerine ” Göz Atabilirsiniz.

Mukaddimetü’l Edeb

Zemahşeri tarafından Arapça öğrenmek isteyenler için hazırlanmış bir eserdir. Arap sözlükçülük geleneğinde büyük bir yere sahiptir. Harezm Şah’ın isteği doğrultusunda Türklere Arapça öğretmek amacıyla yazdırılmıştır.

Yazar; Zemahşeri

Yazılış Tarihi; 12. Yüzyıl

Muhakemetü’l Lugateyn

Ali Şiir Nevai tarafından Türk dilinin Farçadan üstün olduğunu anlatmak için yazılmıştır. “Muhakemetü’l Lugateyn ” dil bilgisi kitabı olarakta bilinmektedir.  1499 yılında eserini tamamlayan Ali Şiir Nevai, Farsça’yı oldukça yerlere vurmuştur.

Yazar; Ali Şiir Nevai

Yazılış Tarihi; 15. Yüzyıl 1499

Buradaki yazımızdan ” Mesnevi Nedir? ” Adlı Makalemize Göz Atabilirsiniz.

Codex Cumanicus

Karadeniz’in kuzeyinde yaşam sürdürmüş olan Kuman ( Kıpçak ) Türklerinin söz ve sözlü edebiyat ürünleri ile ilgili derlemlerden oluşan eserin 14. yüzyılın sonlarında yazıldığı ön görülmektedir.

Yazar; Almanlar – İtalyanlar – Rumlar ( Net bir kişi, kişiler yoktur )

Yazılış Tarihi; 14. Yüzyıl

Müntahabat-ı Lügat-ı Türkiyye

James W. Redhouse’un 1842 yılında hazırladığı sözlüktür. Türklere hayranlığı ile bilinen James W. Ayrıca Müntahabat-ı Lügat-ı Osmaniyye adlı sözlüğü de yazmıştır.

Yazar; James W. Redhouse

Yazılış Tarihi; 1842

Lehçe-i Osmani

Ahmet Vefik Paşa’nın 1876 yılında hazırladığı ve yayımladığı bir sözlüktür. Osmanlı Lehçesi anlamına gelen sözlük kitabı, iki kitaptan oluşmaktadır. Türkçeden Türkçeye hazırlanan ilk sözlük olarak bilinmektedir. Dönemin Arap alfabe işleyişine göre örnek olarak Türkçe cümleler örnek verilmiştir. Yüzlerce Türk sözcüklerinin bulunduğu sözlük, daha sonraki yıllarda yazılan sözlüklere kaynak olmuştur.

Yazar; Ahmet Vefik Paşa

Yazılış Tarihi 1876

Kamus-ı Türki

Şemsettin Sami’nin 1900 yılında hazırladığı Türkçe sözlüktür. Kamus-ı Türki ilk baskısı 1901 yılında İkdam gazetesinde bastırılmıştır. Kendisinden sonra hazırlanan pek çok sözlüğe kaynak etmiş, sözlükçülüğümüzün dönüm noktalarından olmuştur. Türk kelimesi geçen ilk Türkçeden Türkçeye sözlüktür.

Yazar; Şemsettin Sami

Yazılış Tarihi; 1900

 

Böylelikle bu yazımızda Türkçenin sözlükleri, Türkçenin ilk sözlükleri, Edebiyatın sözlükleri gibi bilgiler sunarak son bulmuştur. Edebiyata Dair Her Şey dediğimiz edebiyasa.com sizlerle..

Bu yazımıza göz at!
Destan Nedir? Destan Dönemleri, Destan Özellikleri ve Türleri